این استاندارد بین المللی برای یک سیستم مدیریت زیست محیطی مشخص می نماید تا یک سازمان بتواند آن را برای توسعه عملکرد زیست محیطی خود مورد استفاده قرار دهد و برای استفاده سازمانهایی می باشد که در جستجوی مدیریت مسئولیت های زیست محیطی به شکل سیستماتیک می باشند مورد نظر است تا بر اساس محیط زیست پایدار همکاری نماید .

این استاندارد بین المللی به سازمان در دست یابی به خروجی های مورد نظر سیستم مدیریت زیست محیطی کمک می نماید که برای محیط زیست ، خود سازمان و طرف های ذی نفع ، ارزش ایجاد مینماید .

این استاندارد برای ارتقای عملکرد زیست محیطی ، پوشش دهی الزامات قانونی و دست یابی به اهداف زیست محیطی کمک بسزایی دارد .

مدیریت تغییر بخش مهمی از نگهداری سیستم مدیریت زیست محیطی است که به سازمان اطمینان میدهد که میتواند پیوسته به نتایج مورد نظر سیستم مدیریت زیست محیطی خود دست یابد .

مدیریت تغییر در الزامات این استاندارد بین المللی اعم از :

• نگهداری سیستم مدیریت زیست محیطی
• جنبه های زیست محیطی
• کنترل عملیاتی
• برنامه ممیزی داخلی
• بازنگری مدیریت

سه تعهد پایه ای برای خط مشی زیست محیطی در این استاندارد بین المللی مشخص شده است :

• تعهد به حفاظت از محیط زیست
• تامین الزامات انطباقی
• بهبود مداوم سیستم مدیریت زیست محیطی برای ارتقای عملکرد زیست محیطی

این تعهدات ، در فرایندهایی که یک سازمان استقرار میدهد خود را نشان میدهند تا از طرفی ضمن رعایت الزامات این استاندارد بین المللی ، یک سیستم مدیریت زیست محیطی پویا و قوی را ایجاد نمایند .

از آنجاییکه کلیه تعهدات مهم هستند برخی طرف های ذی نفع به طور ویژه ای با تعهدات سازمان در تامین الزامات انطباقی به ویژه الزامات قانونی قابل کاربرد ، ارتباط مستقیم دارند .

این استاندارد بین المللی شماری از الزامات به هم پیوسته مرتبط ب این تعهد را مشخص می نماید . از جمله :

• تعیین الزامات انطباقی
• اطمینان از این که عملیات ها در مطابقت با الزامات انطباقی ، انجام می شوند .
• ارزیابی از میزان تامین الزامات انطباقی
• اصلاح عدم انطباق ها

جنبه های زیست محیطی می توانند به وجود آورنده ریسک ها و فرصت های مرتبط با پیامدهای مخرب زیست محیطی ، پیامدهای سودمند زیست محیطی و دیگر تاثیرات بر سازمان باشند .

ریسک ها و فرصت های مرتبط با جنبه های زیست محیطی می توانند به عنوان بخشی از ارزیابی تعیین شوند یا بطور جداگانه تعیین شوند .

ارتباطات به سازمان اجازه می دهد تاد اطلاعات مرتبط با سیستم مدیریت زیست محیطی را شامل اطلاعات مرتبط با جنبه های زیست محیطی بارز ، عملکرد زیست محیطی ، الزامات انطباقی و توصیه هایی برای بهبود مداوم را اخذ نماید و این ارتباطات دوسویه میباشد :

1. ارتباطات درون سازمانی
2. ارتباطات برون سازمانی

این ارتباطات بایستی :

1. شفاف باشد
2. متناسب باشد
3. صادقانه باشد
4. واقعی و دقیق باشد
5. قابل درک وفهم باشد

عملکرد زیست محیطی میتواند با بکار گیری سیستم مدیریت زیست محیطی ارتقا یابد و این ارتقا میتواند بر کل سیستم مدیریت زیست محیطی یا بر یک یا برخی موارد اثر گذارد .

سه نمونه مطالات انجام شده که قبل از این مورد بررسی قرار گرفت، اطلاعات مفیدی را در ارتباط با ردپای آب فراهم کرد. در این قسمت قصد و هدف بر این است تا نتایج قبلی را در قالب چهار فاز اصلی و کلاسیک از ارزیابی ردپای آب مورد بررسی قرار دهیم.

۱– تعیین اهداف و دامنه

مطالعات ردپای آب می تواند زمان بر و پرهزینه باشد لذا بهتر است قبل از شروع، اهداف آن مشخص و معلوم گردد. شرکت کوکاکولا به چند دلیل مطالعات فوق را به انجام رساند. اول اینکه شرکت مایل بود به درک دقیق تری از متدولوژی ارزیابی ردپای آب و چگونگی حمایت این موضوع از اهداف شرکت جهت ایجاد کسب و کار پایدار در مقیاس جهانی دست یابد. همچنین دست یابی به متدولوژی کاریردی جهت آگاهی یافتن از نحوه استفاده آب در زنجیره ارزش و تاثیرات آن بر حوزه آبی از دیگر اهداف مطالعه بود. علاوه بر اینها پیش بینیها بر این بود که دانش کسب شده در مطالعه ردپای آب بتواند مکانهای مناسبی را جهت انجام امور کشاورزی بصورت پایدار شناسایی و معرفی نماید.

آگاهی رساندن به جامعه در خصوص اهمیت موضوع آب از دیگر ارزشهای بالقوه بود که در اهداف انجام مطالعات فوق گنجانده شد. همچنین دستیابی به درک عمیق از متدولوژی ارزیابی ردپای آب از اهداف تعریف شده مطالعات بود.

در خصوص اهداف تعریف شده دو چشم انداز اصلی وجود داشت که عبارتند از:

• داخلی: ارزیابی ردپای آب به بالا بردن آگاهی مصرف آب در داخل شرکت منجر می گردد
• خارجی: تحلیل ردپای آب باعث افزایش آگاهی جامعه در خصوص مصرف آب می شود

چشم انداز اول

دانش حاصل از سه مطالعه فوق نتایج ارزشمندی را در شرکتی که بزرگترین مصرف کننده آب در تولید اینگونه محصولات در سطح دنیاست، ایجاد نمود. نتایج ارزیابی ها موید این موضوع است که علیرغم اهمیت مصرف آب در عملیات تولید، پرداختن و تمرکز بر این بخش به هیچ وجه دید کامل و درستی از ردپای آب را به ارمغان نمی آورد بلکه توجه به زنجیره تامین و ردپای آن تکمیل کننده نتیجه گیریها خواهد بود.

ایزو

4- نيازمنديهاي مديريتي ایزو 17025      /4-1 سازماندهي و مديريت

4-1-1 موجوديت آزمايشگاه يا سازماني كه آزمايشگاه بخشي از آن مي‎باشد، از نظر قانوني و حقوقي بايد شناسايي شده باشد.

نيازمندي مستند سازي ایزو 17025:

مدارك حقوقي و قانوني ثبت آزمايشگاه يا ثبت شركت بايد تهيه و در دسترس باشد.

 4-1-2 آزمايشگاه بايد سازماندهي شده و بصورتي عمل نمايد كه نيازمنديهاي اين استانداردرا تامين كند.

-تامين تسهيلات دائمي يا تسهيلات قابل انتقال نيز درنظر گرفته شود.

4-1-3 در صورتيكه آزمايشگاه بخشي از يك سازمان باشد، مسئوليتهاي كليه پرسنل كه در ارتباط و موثر بر فعاليتهاي آزمايشگاه مي‎باشند بايد كاملاً مشخص و تدوين گردد.

- از نفوذ يا اثر گذاري كليه بخشها بر فعاليتهاي آزمايشگاهي جلوگيري گردد.

نيازمندي مستند سازي:

ü    مسئوليتهاي پرسنلي كه در ارتباط  با آزمايشگاه هستند ( اگر آزمايشگاه بخشي از يك سازمان بزرگتر باشد ) بايد تدوين شود. در اين مسئوليتها مشخص مي شود كه هيچگونه دخالت مستقيم يا غير مستقيم بر روي پرسنل آزمايشگاه و نتايج حاصله از آزمونها نبايد صورت پذيرد و نحوه ارتباط آنها با آزمايشگاه چگونه است.

ü    تهيه متن « عدم نفوذ » بر فعاليتهاي آزمايشگاه و امضاء توسط كليه مديران و پرسنل مرتبط با آزمايشگاه.

4 اصل از هفت اصل کلیدی در تفکر استراتژیک با نگرشی بر ایزو 9001 ویرایش 2015

1) هنر مدیریت پارادوکس ها – تناقض ها و جمع اضداد

مقوله های ” رشد و سود آوری ” ، ” نوآوری و اثربخشی ” جزیی از جمع اضدادهای تفکر استراتژیک می باشد ، عموما توان مدیریتی ما بر روی یکی از اصول متمرکز و به سایر اصول بی توجه می شوند. تناقض هایی همچون ” گذشته و آینده ” ، ” تداوم و تغییر ” ، ” انعطاف و قدرت اجرا ” ، ” اصول و سنت شکنی اصول ” ، ” تنوع و عدم تنوع ” ، ” تمرکز و سعی و خطای استراتژیک” همچنان وجود دارد که باید با آن ها همزمان کنار آمد.

2) بهبود دایمی چشم انداز

همیشه این تفکر را در سازمان رایج کنید که دستیابی به اهداف چشم انداز اتمام کار نیست بلکه شروعی بر تعریف چشم انداز و اهداف والا در مسیر تعالی مد نظر است.بالا رفتن سخت و بالا ماندن دشوار و کشنده است.سازمان همیشه در تعریف چشم انداز باید بهبود داشته باشد و آن را بروز آوری نماید و فرآیندهایی را در سازمان تعریف کند که انعطاف پذیر ، ریسک پذیر و تهاجمی و جسورانه باشد.(بهبود مستمر در ایزو 9001 ویرایش 2015)

3) ایجاد تصویر صحیح از آینده سازمان

از دیدگاه تفکر استراتژیک ، ایجاد تصویری صحیح از آینده سازمان و کسب و کار سازمان برای آینده نگری ضروری است. این تصویر باید همراه با درک تغییرات محیطی ، واکنش در برابر این تغییرات و تامین منابع برای امکان انجام واکنش ضروری است.شرایط دائما در حال تغییر و بازیابی تصویر سازمان تحت شرایط غیرقابل پیش بینی از اجزاء تفکر استراتژیک می باشد.(اهداف در ایزو 9001 ویرایش 2015)( تامین منابع در ایزو 9001 ویرایش 2015)

4) همگام بودن با نوآوری و خلاقیت

گذشت زمان با خود نوآوری و خلاقیت می آورد و ماندن در گذشته با روح تفکر استراتژیک تناقض دارد.باید با عبور زمان ، فرآیند ها ، ساختارها و خدمات و محصولات تغییر و بهبود یابند. ساختارهای محکم و فرآیندهای انعطاف پذیر جزیی لاینفک از اصل همگام با نوآوری و خلاقیت می باشند.(بهبود مستمر در ایزو 9001 ویرایش 2015)

هدف از این سری مقالات درک ساختار رقابتی یک صنعت / خدمات توسط سازمانها در راستای تفکر استراتژیک در ایزو 9001 ویرایش سال 2015 می باشد.

تجزیه و تحلیل رقبا/چرایی آندر ایزو 9001 ویرایش سال 2015 :

درک استراتژی فعلی رقبا و نقاط قوت و ضعف وی می تواند فرصت ها و تهدیدهای فعلی ما را شناسایی کند.

درک استراتژی آینده رقبا می تواند فرصت ها و تهدیدهای آینده را شناسایی کند.

پیش بینی واکنش خای احتمالی رقبای اصلی در خصوص هر انتخاب استراتژیکی که انتخاب می کنیم.

شناسایی عدم قطعیت های استراتژیک و نیاز به پایش رقیب در بازه زمانی خاص.

توصیه می شود برای درک تفکر استراتژیک در شناسایی رقبا در ایزو 9001 ویرایش سال 2015 به تعاریف استاندارد توجه شود:

تعریف : گروه استراتژیک ، گروهی از رقبا هستند که در یک بازه زمانی ، استراتژی رقابتی مشابهی را دنبال می کنند.

رقیبانی که استراتژی رقابتی مشابه ای دارند.

کانال توزیع مشابه /سطح کیفی مشابه/استراتژی ارتباطات مشابه

.رقیبانی که ویژگی های مشابه ای دارند.

اندازه و سایز رقبا از لحاظ سازمان /تعداد پرسنل /دارایی ها / اموال/صلاحیت ها و شایستگی های مشابه/سطح همسان برند/امکانات—— و لجستیکی مشابه/دسترسی بازارهای جهانی/ وجود R&D

-اعضای یک گروه استراتژیک موانع خروج نسبتا همسانی دارند.(اموال / کارخانه / نیروی کارمتخصص/ حفظ شهرت برند.)

مثال : وقتی 100 رقیب وجود دارد ، امکان تحلیل تک تک آنها بسیار سخت خواهد بود ، لذا با کاهش این تعداد ، به تعدادی گروه استراتژیک امکان تحلیل/ کاربردی کردن تحلیل بسیار آسان تر خواهد بود.

-گروه بندی استراتژیک در ایزو 9001 ویرایش سال 2015می تواند تصمیمات سرمایه گذاری استراتژیک را اصلاح کند.

- به جای اینکه در چه صنعتی سرمایه گذاری شود ، تصمیم گیری بر تعیین گروه استراتژیک خواهد بود.

-تعیین سود آوری کنونی و پتانسیل سود دهی آینده هریک از گروه های استراتژیک ضروری است.

رقبای بالقوه در ایزو 9001 ویرایش سال 2015

تعریف : رقبایی که پتانسیل و شرایط حضور در بازارها را دارند شامل :

- توسعه بازار(رقبایی که از لحاظ جغرافیایی امکان بسط بازارخود و واردشدن به بازارها را دارند.)

- توسعه محصول ( رقبایی که از لحاظ امکانات فروش یا شرایط بازار ، می توانند محصولات همگروه با محصولات خود را نیز تولید کنند مثلا تولید آب یا دوغ توسط شرکت های تولید نوشابه )

- یکپارچگی یک مرحله عقب تر : مثلا تولید کننده کنسرو ماهی و یا رب گوجه فرنگی تصمیم به تولید قوطی نماید.(یا خود مشتری)

- یکپارچگی یک مرحله به جلو : مثلا تولید کننده قوطی تصمیم به تولید کنسرو ماهی و یا رب نماید .(یا خود تامین کننده )

ادامه دارد.
http://www.icsiran.com/

تفکر استراتژیک از دیدگاه کلی نوعی “شناخت و درک” است که کمک می کند تا در شرایط پیچیده کسب و کار واقعیت های بازار و قواعد آن به درستی شناخته شود، ویژگی های جدید بازار زودتر از دیگران کشف شود و تلاطم بازار کسب و کار درک شود و برای پاسخ گوئی به این شرایط، راهکارهای نوع آورانه و ارزش آفرین ایجاد شود.

کن ایچی اومی در کتاب ” تفکر طراح استراتژیک” نوشته است، اگر موضوعات اساسی را تشخیص ندهید، هرچقدر به پرسنل فشار روحی و فیزیکی وارد کنید، سرانجام نتیجه ای جز سردرگمی و شکست حاصل نخواهد شد.

تفکر استراتژیک سازمان و مدیر ارشد را قادر می سازد:

- درک کند چه عواملی در دستیابی به اهداف مورد نظر موثر است و چرائی آن از جمله اهداف کیفی مورد نظر ایزو 9001

- درک کند چه عواملی در دستیابی به اهداف مورد نظر موثر نیست و چرائی آن.

- چگونه عواملی موثر برای مشتری ارزش آفرینی می نمایند؟ از جمله الزامات تمرکز بر مشتری مورد نظر ایزو .9001

- منابع مادی و غیرمادی سازمان برای تحقق این عوامل و دستیابی به اهداف بکار گرفته شود، از جمله الزامات تامین منابع مورد نظر ایزو 9001.

- خصوصیات میزان رقابت و رقبا را به موقع تشخیص دهند.

- مدل ذهنی خاصی خود را ایجاد کند که مبنای تصمیم گیری روزانه و جهت گیری کلی سازمان باشد، از جمله الزامات تعیین اهداف و جهت گیری سازمان مورد نظر ایزو 9001.

ایمنی داروها مصرفی بیماران برای همه از جمله دست اندرکاران صنایع دارویی، تامین کنندگان مواد اولیه، حتی سازمان‌های ملی و منطقه‌ای مهم است به همین دلیل اطمینان از کیفیت داروی تولیدی، ارزیابی ریسک در زنجیره تامین و به حداقل رساندن آن در تولید و توزیع بسیار حیاتی است.

در بین مواد اولیه دارویی، حامل ها یا Excitants یکی از مهمترین فاکتورهای دارویی هستند که بیش از 80 درصد سهم داروی تولید شده را دارا می باشند و رعایت استانداردهای مرتبط و سخت گیرانه در تولید و توزیع  آنها ضروری است.

در این ارتباط، یک گروه متشکل از کارشناسان صنایع اروپا (EFCG)، شورای بین المللی مواد جانبی دارویی (IPEC)، IPEC آمریکا، انجمن اروپایی توزیع مواد شیمیایی(FECC)، و گروه تخصصی کیفیت دارویی (PQG) در پی نشستی تخصصی، رعایت استاندارد EXCiPACT  و دریافت گواهینامه آن را برای فعالیت در اتحادیه اروپا ضروری دانستند. این گواهینامه ایمنی بیمار و کیفیت مواد تامین کننده را تضمین ‌می‌کند، در حالی که هزینه های کلی زنجیره تامین کاهش می یابد.

از الزامات استاندارد EXCiPACT، نیاز به یک سیستم مدیریت کیفیت قوی به منظور اطمینان از کیفیت و خلوص مواد جانبی و توزیع ایمن مواد اولیه می‌باشد که بسته به نوع فعالیت صنعت دارویی (تولید کنده، توزیع کننده و یا هردو) الزامات مورد نیاز را برمبنای سیستم های GMP و GDP تامین می کند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت ایزو مراجعه نمایید.

استاندارد ISO 14064 در ماه مارس سال 2006 منتشر شده است. این استاندارد جزء سری استانداردهای محیط زیستی 14000 است که بصورت تخصصی به موضوع گازهای گلخانه ای می پردازد و ابزاری است جهت برنامه ریزی ، پایش ، کمی سازی و صحه گذاری میزان انتشار گازهای گلخانه ای، تا بدین ترتیب به سازمانها ، شرکتها و مراکز دولتی که علاقمند یا موظف به کنترل و کاهش گازهای گلخانه ای می باشند یاری رساند. این استاندارد با پروتکل WBCSD/WRI GHG سازگار بوده و در راستای مساعدت به پروتکل کیوتوی سازمان ملل تهیه و تنظیم گردیده و همچنین در ماه آگوست سال 2006 توسط موسسه ملی استاندارد آمریکا ANSI تائید و پذیرفته شده است.

استاندارد ISO 14064 شامل سه بخش مجزا به شرح زیر است:

1- ISO 14064 (part 1) : حاوی اصول و نیازمندیهایی است که سازمان را در جهت کمی سازی و گزارش دهی میزان انتشار گازهای گلخانه ای منتشره و یا برطرف شده یاری می نماید.

2- ISO 14064 (part2) :مانند بخش اول (part 1) بوده که در فرایندهای پروژه ای کاربرد دارد.

3- ISO 14064 (part 3) : حاوی اصول ،نیازمندیها و خطوط راهنمایی است که هر گونه اظهار یا ادعای مراکز و سازمانها را مبنی بر اندازه کنترل و اندازه گیری گازهای گلخانه ای مورد ارزیابی و صحه گذاری قرار میدهد. در واقع این بخش از استاندارد اصول ارزیابی و ممیزی را جهت سازمانهای بیطرف یا مراکز گواهی دهنده مشخص می کند
http://www.icsiran.com/

شیر، جزء محصولاتی است که به طور گسترده توسط همه افراد، به ویژه کودکان، زنان باردار و سالمندان مصرف می شود. استاندارد عملیات خوب دامداری یا مدیریت دامداری، GDP، از عوامل لازم در تولید شیر سالم است که طی کنترل پروسه های تولید، به منظور حفظ سلامت گاو شیری و جلوگیری از هر گونه آلودگی در شیر بکار می‌رود. بطور کلی این استاندارد، به عنوان یک راهنما برای مدیران مزارع گاو شیری، در مورد نحوه اقدام موثر و بهداشتی با هدف تولید شیر خام سالم و ایمن می باشد. دریافت این گواهینامه، می تواند انتظارات مصرف کنندگان از صنعت مواد غذایی لبنی را از نظر ایمنی و کیفیت برآورده سازد. در این گواهینامه، چارچوب بین المللی برای اطمینان از ایمنی و مناسب بودن شیر و محصولات شیر در مستندات توصیه بین المللی (codex) شامل اصول کلی بهداشت موادغذایی (CAC/RCP 1- 1969, Rev. 4, 2003) همراه با مستندات بهداشتی برای شیر و فرآورده های آن (CAC/RCP 57-2004) ، رعایت شده است.
http://www.icsiran.com/

در مواردیکه زیان ها و آسیب های وارده به منابع آبی بصورت تجمعی و در اثر استفاده مصرف کنندگان متعدد زیاد شده و فراتر از حد می رود، اعتبار و جایگاه شرکتهای مصرف کننده آب از لحاظ اجتماعی زیر سوال رفته و ممکن است منجر به ورود دولت به بحران پیش آمده گردد و واکنشهایی از قبیل: افزایش هزینه های آب و تصفیه آن، کاهش تامین منابع آبی و تخریب حسن شهرت را دربر داشته باشد. شرایط پیش آمده در موارد نادر حتی می تواند به تعطیلی کسب و کار توسط مراجع دولتی نیز بیانجامد.

اهداف شرکت کوکاکولا در خصوص حفاظت از منابع آبی

آب یکی از اجزاء اصلی تولید محصولات است، از طرفی توجه به موضوعات زیست محیطی و اجتماعی نیز در مقوله تولید محصولات بسیار ضروری است لذا تولید پایدار بدون در نظر گرفتن همه موارد فوق عملا غیرممکن می باشد. تفکر حفاظت از منابع آبی در شرکت کوکاکولا ابتدا با تمرکز بر آب مصرفی در تولید محصول آغاز گردید. در سال 2005 شرکت جهت درک بهتر از ریسکهای آبی تهدید کننده کسب و کار، اجتماع و محیط زیست ، برنامه ارزیابی ریسکهای آبی را به اجرا گذاشت که منجر به انجام مواردی از قبیل: ایجاد چارچوب حفاظت از منابع آب در عملیات تولید محصول و حوزه آبخیز آن، ارتباط با انجمنهای فعال در موضوع توسعه پایدار ، مشارکت در ارتقاء آگاهی جهانی از موضوع بحران آب و دیگر فعالیتهای آبی گردید. ارزیابی ریسکها (Risk Assessment) در سال 2008 در شرکت کوکاکولا بازنگری و به روز شد. در طرح جدید می بایست تمامی سایتهای وابسته به این شرکت برنامه حفاظت از منابع آب را در قالب همکاری با دولتها و سایر مراکز ذیربط در یک دوره زمانی 5 ساله و تا پایان سال 2013 تهیه و ارائه می کردند. در این برنامه ها پرداختن به موضوعات مرتبط با چالش های آبی در حوزه های مربوطه کاری؛ از آسیبهای هیدرولوژیکی گرفته تا ظرفیتهای مدیریت دولتی محلی ضروری بوده و می بایست مدنظر قرار می گرفت.

نهایتا شرکت کوکاکولا اهداف حفاظت از منابع آب را در سه حوزه به شرح زیر تعریف کرد:

1- کاهش نرخ مصرف آب نسبت به افزایش حجم تولید. براساس این هدف می بایست راندمان مصرف آب از سال 2004 تا 2012 به میزان 20% افزایش می یافت که عملا در سال 2009 این راندمان به مقدار 6/12% نسبت به 2004 افزایش داشت.

2- سیرکوله کردن آب مصرف شده در مراحل تولید و همچنین رساندن کیفیت آن به حد آب طبیعی پس از انجام عملیات تصفیه فاضلاب حداکثر تا سال 2010 ، در سال 2009 میزان دسترسی به این هدف به حدود 95% رسید که این میزان عملا 89% تجهیزات خط تولید شرکت کوکاکولا را پوشش می داد.

3- تامین و جایگزین کردن مقدار آب موجود در محصول نهایی با مشارکت کردن در پروژه های حفاظت از محیط زیست تا سال 2020 ، در سال 2009 میزان تحقق این هدف به حدود 22% رسید. به این معنا که شرکت کوکاکولا با شرکت در 250 پروژه حفاظت از آب در 70 کشور دنیا توانست به میزان 22% آب موجود در محصول نهایی خود را در طبیعت جایگزین و حفظ کند.

http://www.icsiran.com/